Tez yazımı uzun ve meşakkatli bir iş ve süreç. Bu nedenle de birçok öğrencinin en çok korktuğu şeylerin başında geliyor. Bunun nedeni aslında bir bilinmezliğe yola çıkış olarak ifade edilebilir. Yükseklisansa girmiş, ders dönemi sonundaki öğrenciler lisans eğitiminde alınan araştırma derslerinin yetersizliği nedeniyle sudan çıkmış balığa dönüyor tez önerisi hazırlarken. Sırf bu yüzden yüzlerce tez yazım şirketi türemiş durumda. Artık bu şirketler utanmadan sosyal medyadan müşteri arıyor. YÖK geç de olsa bu şirketlere dava açtı.
Uzun lafın kısası, bu şirketleri çoğaltmamak, kimseye muhtaç olmadan tez yazmak için gereken birkaç şeyi bugün bu yazımızda derleyerek genç akademi yolcularına destek olalım dedik.
Tez belirli bir konuda belirli bilimsel araştırma yöntemleri kullanılarak derinlemesine yapılan bir araştırmanın ilgili literatürle desteklenerek raporlaştırılması veya sunulmasıdır. Tezler çalışmanın konusu çerçevesinde ilerlediğinden araştırılmak istenen konunun ve bu çerçevede düzenlenecek problem cümlesinin belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu konuda pek saygıdeğer danışmanınızdan destek alabiliyorsanız işiniz biraz daha kolay olur. Nitekim alanda çalışan bir çok hoca alandaki ihtiyacı bilir ve sizi bu konuda yönlendirebilir.
Diyelim konunuz hazır. Şimdi ne yapacağız? Şimdi sırada şu sorular var;
- Literatürde ne tür çalışmalar var?
- Hangi yöntemi kullanacağız?
- Bu çalışmayı kimlerle veya kimlere yapacağız?
1.Literatür taraması
Bir literatür taraması, belirli bir konuda bugüne kadar hazırlanmış olan tüm bilgilerin kapsamlı bir özetidir. Literatür taraması tez, makale, bildiri, proje gibi akademik çalışmalarda literatür taraması yapılan çalışmaların önemli bir basamağıdır. Literatür taraması çalışmak için seçilen konuyla ilgili yapılan çalışmaların araştırılması ve incelenmesidır. Haliyle de o çalışmaya yön verecek olan önemli bir süreçtir (.
Bazı çalışmalar (özellikle de bilimle yeni haşır neşir olmaya başlayanların çalışmalarında) literatür taramasını zaman kaybı olarak görülmekte, bir an bitirmek amacıyla bu adımı gelişigüzel bir şekilde tamamlamaktadır. Ancak bu -konu orjinal olsa da – çalışmanın kalitesini önemli ölçüde düşürmektedir. Zira literatür taraması yapılmak bir araştırmanın en önemli basamaklarından biridir. Çünkü literatür taraması seçilen çalışma konusu ile ilgili daha önce yapılmış çalışmaları derinlemesine ve detaylı bir şekilde araştırılmasını gerektirir. Dolayısıyla da çalışmanın sağlam bir zemine oturtulması için elzemdir. Sağlam zemine oturmamış çalışmalar da bulguları ne kadar orjinal olursa olsun alandaki diğer akademisyenler tarafından çok önemsenmez. Yeri gelmişken belirtelim; literatürü üstün körü yazılmış çalışmaların sahipleri alanda -her ne kadar ünvana sahip olsalar da- çok saygın olamazlar. Çünkü literatüre hakimlik alandaki yetkinliğin de göstergesidir ve yetkinliğe göre de bilim insanının saygınlığının değişmesi oldukça normaldir.
Literatür taraması nasıl yapılır?
Literatür taraması demek konuyla ilgili bütün çalışmaların araştırılması demektir; yani ilk adım olarak konuyla ilgili çalışmaların bulunması gerekmektedir. Bu kaynaklara hakemli dergiler, kitaplar, diğer kaynaklar ve uzman görüşleri girmektedir.
Hakemli Dergiler
Hakemli dergilerin veri tabanları alanlarına göre farklılaşsa da (tıp, sosyal, fen ve matematik bilimleri, doğa bilimleri) makalelerine sciencedirect, scopus, wiley online library, springer, google akademik, ulakbim gibi veri tabanları aracılığıyla konu ile ilgili çalışmalar incelenebilir.
Kitaplar
Alanda yazılmış kitaplar konu ile ilgili çalışmaların bulabileceği ve kesinlikle incelenmesi gereken kaynaklardandır. Akademiyi düşünen ve yüksek lisans sonrası devam edeceklere alanda yazımş kitapları almaları tavsiye edilir. Bir çok danışman hoca öğrenciye gerekli kitapları temin edecektir, nitekim hemen hemen tüm akademisyenler alanında yazılmış kitapların hepsine sahiptir. Bu kitaplar genellikle fakülte ve üniversite kütüphanelerinde bulunmaktadır. Gerekli durumlarda oralardan da ödünç alabilirsiniz.
Tezler
Alanda yapılmış tezler literatür taraması açısından zengin kaynaklardır. Nitekim tezlerde literatür derinlemesine taranmaktadır. Yapılacak konu ile ilgili yazılmış tezlere YÖK’ün tez merkezinden ulaşılabilir.
Uzman Görüşleri
Bazı durumlarda literatürde yapılan çalışmayı bilimsel temellere oturtacak miktarda çalışma bulunmaz. Böyle durumlarda alanda yetkinliği kabul edilmiş kişilere görüş sorularak bu açık kapatılır.
Diğer Kaynaklar
Diğer kaynaklar genellikle çok tavsiye edilmeyen ancak bazı durumlarda kullanılması gereken, hakemsiz dergiler, haberler, bloglar ve wikipedia gibi internet siteleridir. Bu tür kaynaklar kendi başına bilimsel bir dayanak oluşturamazken zorunlu durumlarda asgari ölçüde kullanılabilir.
Bunların dışında çalışmada aktaran kullanılmaması 1. kaynakların kullanılması elzemdir. Aktaran’ı bol çalışmalar her ne kadar dillendirilmese de çalışmanın kalitesini düşürür.
Literatür taraması adımları nelerdir?
Çalışma ile ilgili bilgisayarınızda bir klasör açın ve bu klasöre diğerleri ile karışmaması için bir isim verin.
Bu klasörün içinde Yabancı ve Türkçe olmak üzere de 2 tane klasör açın.
Yaptığınız taramadan bulduğunuz kaynakları Türkçe-Yabancı klasörüne ister alt konularına göre ister de yıllara göre kaydedin. Literatür taraması ile seçilen konu hakkındaki klasörler yıl, yöntem, çalışma grubuna göre de farklı klasörlere kaydedilebilir.
Bulduğunuz kaynakları inceleyerek çalışmanıza yapacağı katkıyı ve etki açısından önemli ve ana kaynak olarak nitelendirilen çalışmalar için ayrı bir klasör oluşturabilirsiniz.
Bulunan kaynakları hızlıca incelemek size diğer kaynaklara bakmak için zaman kazandıracaktır.
Kaynak sitelerini unutmamak açısından sık kullananlara eklemek, Pocket gibi uygulamalara kaydetmek faydalı olacaktır.
Çalışmanızı Google Drive ya da OneDrive gibi bulut platformlar üzerinde tutmak, hem veri kaybı tehlikesini ortadan kaldıracak hem de iş ve evde farklı bilgisayarlarda çalışanlar için çalışmanın en son halinin hangi bilgisayarda olduğu sorununu da ortandan kaldıracaktır. Flash diskle evden işe taşınırken flash diskin kaybolması, bozulması gibi nedenlerle tezi, makalesi kaybolan bir çok kişi vardır.
2. Yöntem ve çalışma grubunun belirlenmesi
Çalışmada yöntem yoğurt yiyiş tarzının seçimidir. Nitel ya da nicel olsun ya da karma olsun neyi nasıl inceleyeceğiz bunu belirlemek gerekiyor. Sosyal bilimlerde genellikle Nitel yöntemler tercih edilirken Fen bilimlerinde Nicel yöntemler ağırlıkla tercih edilmekte. Yapılan literatür taraması sonucunda bu konuda oldukça fikir sahibi olacaksınız. Bu süreçte çalışmanızı sürdüreceğiniz çalışma grubu ve ölçeğin belirlenmesi bir sonraki adımdır. Genel olarak bu süreçler Türkiye’de önce ulaşabildiklerine ölçeği uygula, sonra birkaç literatür ekle şeklinde olsa da literatüre bakılmadan bir konuda adım atılmaz. Yönteme uygun ölçek ve sorular belirlendikten sonra sıra geldi ölçeğin uygulanmasında. Baştan belirlediğimiz çalışma grubuna, yöntemde çizdiğimiz sınırlar dahilinde uyguladımız ölçeğimizle araştırmanın verilerini toplamış oluruz. Bu veriler veri çözümleme teknikleri ile ham veriden bilimsel veriye dönüştürülür.
3. Özet, Tablolar, Kısaltmalar, Şekiller, İçindekiler ve Kaynakça kısımlarının oluşturulması
Veriler hazır, literatür tarandı, şimdi sırada bunların uygun bir şekilde yerleştirilmesi kalıyor. Kuramsal temellerle literatürünü aktaracağımız tezin hemen arkasından kullanılan yöntem, çalışma grubu, araştırmanın problem cümlesi ve alt problemler, araştırmadaki tanımlar, sınırlılıklar ve varsayımlar yerleştirilir.
Daha sonra bulgular literatürle tartışılarak sonuçlar ve öneriler ortaya konulur.
Bu adımdan sonra topladığımız veriler alt problemler halinde tezde yerini alır. Tezlerde genellikle özet, tablolar, kısaltmalar, şekiller, içindekiler, kaynakça, teşekkür, doğruluk bildirimi gibi bölümler de yer alır.
İçindekiler genel olarak teze başlarken belirlense de çoğu tez çalışmasında başlıklar değişir, eklenir ve çıkarılır.
Özet çalışmanın kısaca ifade edilmesi olduğundan her bölümden biraz içerir. Kuramsal çerçeve, yöntem, bulgular ve sonuçtan oluşur. Özellikle kuramsal temeller ve bulguların hazırlanması süreçlerinden sonra özet kolayca yazılabilir. Tez için yapılan tabloların kullanılan resim ve şekillerin her birinin kaydı başka bir word dosyasında tutulursa teze yerleştirilmesi daha kolay olur.
Kaynakça bölümü kullanılan bütün alıntıları içermelidir. Kaynakça programları ile de tutulabilir ancak word’de de ayrı bir dosya ya da tez içinde başvurular sekmesinden eklenebilir.
Planlı ve düzenli giden bir tez çalışması insanı yormaz. Ancak sürecin kolay olması literatürün bilinmesi ve yöntemlere hakimiyetten geçer. Literatür bilinmeden, kullanılacak yöntemler araştırılmadan öğrenciler endişeye kapılır. Endişe etmeden, araştırarak, gerekli ve uygun zamanlarda danışmana başvurularak süreç başarıyla tamamlanabilir.
Başarılar dileriz…
