Doktora yapmayı düşünen çoğu öğrenci doktoranın ne olduğu hakkında belli belirsiz fikirlere sahiptir ve bazıları ne yapması gerektiği konusunda da bilgi sahibi olmayabilir.
Akademik kariyer basamaklarından biri olan doktora en önemli aşamadır diyebiliriz. Profesör bile olsa bilim insanları tanıtılırken doktoraları hakkında bilgeler verilir. Bu da doktoranın ne derece önemli olduğunu gösterir.
Bu yazıyı okuyarak doktora nedir, doktora nasıl yapılır, doktora kaç yıl, doktora yapmak ne kazandırır gibi genel bilgilerin yanı sıra doktora hakkında kafa karıştıran bazı genel sorulara cevap bulabilirsiniz.
Doktora nedir?
Öncelikle kısaca doktoranın ne anlama geldiğine bakalım.
Fransızca bir kelime olan doctorat “doktorluk rütbesi” kelimesinden gelmektedir.
Bu sözcük Latince’de ise doctor “öğretmen” kelimesinden türemiştir.
İngilizcede doktora PhD olarak kullanılmaktadır ve açılımı “Doctor of Philosophy” olarak geçmektedir. Ancak PhD ifadesinden başka doctorate kelimesi ile de karşılaşmış olabilirsiniz. Doctorate kelimesi, genel anlamda doktora derecesi kazanabilme yeterliliğidir. Her “PhD“, “doctorate” iken, her “doctorate” “PhD” değildir diyebiliriz. Yurt dışında yapılan doktoralardan alınan unvanlar doktora tez çalışmasının yapıldığı alana göre değişmektedir.
Doktora nasıl yapılır?
Doktora başvuru şartları
Türkiye’de lisansüstü eğitim ve öğretim, YÖK (Yükseköğretim Kurumu) tarafından düzenlenir. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı’nın Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği‘ne göre doktora programına başvurabilmek için adayların tezli yüksek lisans diplomasına sahip olmaları ve ALES’ten başvurduğu programın puan türünde 55 puandan az olmamak koşuluyla ilgili senato kararı ile belirlenecek ALES puanına sahip olmaları gerekir ayrıca ÖSYM tarafından eşdeğerliği kabul edilen uluslararası yabancı dil sınavlarından da en az 55 puan alınması istenmektedir.
Lisans mezunu olarak doktoraya (bütünleşik doktora) başvuru yapmak isteyenler ise lisans mezuniyet not ortalamalarının 4 üzerinden en az 3 veya muadili bir puan olması ve ALES’ten başvurduğu programın puan türünde 80 puandan az olmamak koşuluyla senato tarafından belirlenecek ALES puanına sahip olmaları gerekir. ALES puanı yanında bilimsel değerlendirme sınavı ve/veya mülakat sonucu da değerlendirmeye alınmaktadır. Doktora başvuru koşulları ve öğrenci kabulüne dair diğer hususlar ilgili senato tarafından düzenlenen yönetmelikle belirlenir.
Eğer ki yüksek lisans yaptığınız danışmanınız ile doktoraya devam edecekseniz, danışmanınız sizi zaten tanımaktadır ve belli bir noktaya kadar yetiştirmiştir. Ancak başka bir üniversitede doktoraya başlamayı düşünüyorsanız gerekli olacak en önemli şeyler tavsiye mektubu ve sahip olduğunuz tecrübelerdir. Bunların dışında doktora yapmak için gereken kişisel temel özellikleriniz arasında sıkı çalışma, kararlılık ve merak olmalıdır.
Doktora süreci
Doktora öğrencisi olarak, aldığınız lisansüstü dersleri geçtikten sonra alanınızda yeterli bilgiye sahip olduğunu göstermek için doktora yeterlilik sınavına girersiniz. Yeterlilik sınavını geçtikten sonra tez önerinizi sunarak tez dönemine başlarsınız. Tez dönemi boyunca tez izleme komitesi ile belirlenen zamanlarda bir araya gelerek tez çalışmasının ilerleyişi hakkında bilgi verirsiniz.
Doktora, ilk ve en önemli araştırma derecesidir ve bu yüzden zamanın çoğu araştırma yapılarak geçirilir. Tam olarak nasıl yapılacağı ise çalışma alanınıza bağlı olarak değişiklik gösterir. Kütüphanede kaynak araştırması, laboratuvarda deneyler ya da arazi çalışmaları yapılabilinir.
Çalışma nerede yapılırsa yapılsın, zaman zaman danışman ile bir araya gelinerek araştırma sürecinin ilerleyişi kontrol edilir.
Danışman, doktora öğrencisine geri bildirimlerde bulunur ve karşılaşabileceği bir sorun olduğunda nasıl yapılması gerektiği hakkında yönlendirmelerde bulunur.
Doktoranın son aşaması savunmadır. Tez tamamladıktan sonra komite tarafından belirlenen tarihte savunma yapılır. Savunma, sözlü olarak komiteye ve dışarıdan katılımcılara tezin açıklanarak, tartışılarak ve savunularak söz konusu alandaki uzmanlık gösterilir. Katılımcılar da doktora adayına sorular sorabilirler. Savunma sonunda komitenin vereceği kararla doktor unvanını alırsınız.
Bütünleşik doktora nedir?
Bunun dışında lisans mezunu olarak da doktoraya başvuru yapabilirsiniz. Bu tip doktoraya bütünleşik doktora denilmektedir. Bütünleşik doktoraya başvuruları için;
- Lisans programında hazırlık sınıfı hariç en az ilk dört yarıyılı tamamlamış olmak
- Programa başvurduğu yarıyıla kadar almış olduğu derslerin genel not ortalaması 3,00 (yüzlük sistemde 80) olmak ya da sınıfında genel not ortalamasına göre ilk üç dereceye girmiş olmak
- Anabilim dalı tarafından yapılan mülakatta başarılı olmak
şartları vardır.
Bunun dışında yüksek lisans için de gerekli olan ALES ve İngilizce sınav puanlarına sahip olmanız gerekmektedir. Bu puanların alt limitleri üniversitelerin kendileri belirlenmektedir. Bütünleşik doktora programına başvuru yapacağınız enstitü ile irtibata geçerek gerekli bilgileri alabilirsiniz.
Doktora kaç yıl sürer?
Türkiye’de doktora, 2 dönem doktora dersleri için ve 6 dönem de tez çalışmaları olmak üzere 8 dönem (4 yıl) diyebiliriz.
Ancak tez çalışmalarının uzaması, bir takım istenmeden de olsa ortaya çıkan gecikmeler (örneğin bazı malzemelerin zor bulunması veya daha derinlemesine araştırmanın gerekmesi) gibi sebeplerden ötürü 8 dönemden (4 yıldan) fazla sürebilmektedir.
